ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Έχω εκφραστεί και στο παρελθόν από αυτό το blog για την ιστορική αλήθεια και το πώς αυτή θεωρώ ότι χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται από τα εθνικά κράτη (που είναι δημιουργήματα των τελευταίων 200 περίπου χρόνων) για την διαμόρφωση ομογενοποιημένων, “εθνικών”, συνειδήσεων στους πολίτες τους. Μέσα στα ίδια πλαίσια κινείται και η άποψη μου για την ελληνική επανάσταση. Ήταν μία επανάσταση κυρίως κοινωνική, οικονομική, με έντονα τοπικά χαρακτηριστικά. Και ήταν όλα αυτά (και δεν ήταν εθνική - ή τουλάχιστον κατά πρώτο λόγο) γιατί ήταν αδύνατον να υπάρχει κοινή ταυτότητα όλων, μια και μετά από 400 χρόνια οθωμανικής αυτοκρατορίας και με μετακινήσεις πληθυσμών σε όλη την Βαλκανική, ήταν αδύνατον να έχει διαμορφωθεί. Ο κλήρος που θα μπορούσε να αποτελέσει την κοινή συνισταμένη των ορθοδόξων, τουλάχιστον, υπηκόων της, δεν είχε κοινή γραμμή. Υπήρχαν οι απλοί κληρικοί, που προσπαθούσαν σε κάποιον βαθμό να τονώσουν τα κοινά χαρακτηριστικά των ορθοδόξων (όπως ο Κοσμάς ο Αιτωλός), αλλά υπήρχε και η επίσημη εκκλησία, το Πατριαρχείο, το οποίο κρατούσε εμφανώς άλλη στάση, υπέρ της διατήρησης της επικυριαρχίας της Υψηλής Πύλης στους ορθόδοξους ρωμιούς. Χαρακτηριστική η εγκύκλιος του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ στους αρχιερείς του, το 1798, για τον κίνδυνο από την κυκλοφορία του Συντάγματος του Ρήγα. Αντιγράφω από το blog του Στέλιου Φραγκόπουλου την πατριαρχική εγκύκλιο “Διά της παρούσης ημετέρας πατριαρχικής επιστολής δηλοποιούμεν τή αρχιερωσύνη σου, ότι συνέπεσεν εις χείρας ημών εν σύνταγμα εις μίαν κόλλαν χαρτί ολόκληρον, μεγάλην, εις απλήν φράσιν (r)ωμαϊκήν, επιγραφόμενον "νέα πολιτική διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης των μικρών εν τή μεσογείω νήσων και της Βλαχομπογδανίας" και ανεμνήσθημεν του ποιμαντικού χρέους. Και διά τούτο γράφομεν τή αρχιερωσύνη σου να επαναγρυπνής, εις όλα τα μέρη της επαρχίας σου με ακριβείς ερεύνας και εξετάσεις, όταν εμφανισθή τοιούτον σύνταγμα, ως άνωθεν, εις τύπον ή χειρόγραφον, να συνάξης πάντα τα διασπειρόμενα, και να τα εξαποστέλλης εις ημάς εν τάχει, μή επιμένων τα πλείονα, αλλ' αμέσως όσα άν εμπίπτωσι κατά μικρόν να εξαποστέλλης.

Και πρόσεχε, αδελφέ, ινα μη φανής παραμελών εις την τοιαύτην ποιμαντικήν και άγρυπνόν σου ταύτην αρχιερατικήν επιστασίαν, και εκ της επαρχίας σου εμφανισθή τοιούτον σύνταγμα διασπειρόμενον και δεν το φανερώσης πρός ημάς και εξαποστείλης τα τοιαύτα, αλλά δι' άλλου τινός ή σταλθή ενταύθα ή ακουσθή, ότι αποδεικνύεις σεαυτόν ανίκανον, και του ποιμαντικού χρέους ελλειπέστατον και αγρήγορον, και εκ τούτου υποπίπτεις εις ανυποληψίαν και ποινήν παρά Θεού και της εκκλησίας εξ αποφάσεως.Όθεν εντελλόμεθά σοι σφοδρώς να εγρηγορής όλαις δυνάμεσιν, εν πάσι τοίς μέρεσι της επαρχίας σου, και κώμαις και χωρίοις παραλίοις και μεσογείοις, να μήν παραμπέση τοιούτον σύνταγμα εις ανάγνωσιν τώ χριστιανικώ εμπιστευθέντι σοι λαώ, όπερ να μήν εμφανισθή πρώτον τή αρχιερωσύνη σου, ότι πλήρες υπάρχει σαθρότητος εκ των θολερών αυτού εννοιών, τοίς δόγμασι της ορθοδόξου ημών πίστεως εναντιούμενον.”

Ένα άλλο χαρακτηριστικό που θα μπορούσε να αποτελεί συστατικό κοινής ταυτότητας, είναι η γλώσσα. Ούτε όμως αυτή ήταν κοινή σε όλους τους κατοίκους της ελλαδικής χερσονήσου. Ανάλογα την περιοχή και τις επιρροές που είχαν δεχθεί οι κάτοικοι της, είχαμε διάφορα γλωσσικά ιδιώματα, παραλλαγές της ελληνικής, της αρβανίτικης, της σλαβικής γλώσσας. Αναφέρει χαρακτηριστικά, και αντιγράφω από το site του Ανδρέα Ανδριανόπουλου, ο δημοσιογράφος Τάσος Κωστόπουλος (βασισμένος σε τεκμηριωμένη βιβλιογραφία), “…ο ναύαρχος Κουντουριώτης συμμετείχε σε όλες τις συνεδριάσεις της εποχής συνοδευόμενος από τον επίσημο μεταφραστή του, αφού δεν ήξερε να μιλάει παρά μόνο αρβανίτικα (όπως και το 30% των επαναστατών)…”. Χαρακτηριστική σάτιρα του νέου ελληνικού κράτους και της δυσκολίας στην συνεννόηση (ουσιαστικά ανυπαρξία της) είναι η ταινία Βαβυλωνία του Γ. Διζικιρίκη.

Θα πρέπει να τονίσω εδώ ότι την απώλεια κοινής συνείδησης των κατοίκων της Ελλαδικής χερσονήσου δεν την επηρέασαν μόνο τα 400 χρόνια Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά και η προϋπάρχουσα Βυζαντινή Αυτοκρατορία στην οποία συνεκτικό ιστό αποτελούσε κατά πρώτο λόγο η θρησκεία, κυρίως στα χρόνια πριν από τον 11ο αιώνα. Σίγουρα πάντως η απόλυτη σύνδεση με την αρχαία Ελλάδα και τον κλασικό πολιτισμό της, πραγματοποιήθηκε από το μετεπαναστατικό ελληνικό κράτος (περίοδος Αντιβασιλείας “…Κύριο χαρακτηριστικό του περιεχομένου των σπουδών ήταν ο κλασικισμός και η αρχαιολατρία…” από wikipedia) στην προσπάθεια του να διαμορφώσει και να τονώσει τα (όποια) κοινά χαρακτηριστικά των υπηκόων του. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ο όρος Ελλάδα και ελληνισμός αρχίζει και χρησιμοποιείται ευρέως μετά την επανάσταση αφού ως τότε κυριαρχούσαν οι χαρακτηρισμοί γραικός και ρωμιός.

Έχω την εντύπωση ότι το μεγαλύτερο δεινό το όποιο τελικά κληροδότησε η Οθωμανική επικυριαρχία στην σημερινή Ελλάδα, δεν ήταν ούτε τα 400 χρόνια σκλαβιάς και η μη συνέχεια της ελληνικότητας των πληθυσμών της (σε όποιο βαθμό θέλετε), ούτε ότι αποτέλεσαν ένα στυγνό καθεστώς μέσα στο οποίο έζησαν οι πρόγονοι μας (κάντε απλά μία σύγκριση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας των πρώτων αιώνων 15ος – 16ος αιώνας (ανεξιθρησκία), με τον Μεσαίωνα του σκοταδισμού της Δυτικής Ευρώπης της ίδιας περιόδου) αλλά το γεγονός ότι δεν βίωσε η περιοχή τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό επειδή αυτός συντελέσθηκε (17ος - 18ος αιώνας) την εποχή της ωρίμανσης και σταδιακής παρακμής της, που την έκαναν καχύποπτη, αρνητική και εχθρική (μια και ένοιωθε πλέον ευάλωτη) σε κάθε φιλελεύθερη ιδέα και πράξη. Αυτή την αρνητική κληρονομιά την πληρώνει το σύγχρονο ελληνικό κράτος μέχρι σήμερα.

Υ.Γ (21:00) Για τυχόν παρανοήσεις. Δεν υπονοώ ότι δεν υπήρχαν άνθρωποι με ελληνική εθνική συνείδηση που έβλεπαν τον αγώνα ως εθνικοαπελευθερωτικό. Αυτό που λέω είναι ότι δεν υπήρχε κοινή εθνική συνείδηση όλων αυτών που αποτέλεσαν το νέο ελληνικό κράτος. Γι’ αυτούς η επανάσταση είχε άλλα χαρακτηριστικά.