ΕΘΝΙΚΗ ΜΕΙΟΔΟΣΙΑ Ή ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ ΜΕΡΟΣ 2

Από την ημέρα που αναφέρθηκα στο βιβλίο της ιστορίας της έκτης δημοτικού η συζήτηση έχει ανάψει για τα καλά. Όχι μόνο στα κανάλια, τα ραδιόφωνα και τις εφημερίδες αλλά και στις κατ' ιδίαν συζητήσεις που έχουμε όλοι μας. Πρόσφατα και για επαγγελματικούς λόγους βρέθηκα στην Γερμανία (τις εντυπώσεις μου από εκεί σκοπεύω να τις μεταφέρω σε προσεχές σημείωμα) με ορισμένους άλλους συναδέλφους. Οι περισσότεροι εξ’ αυτών άρχισαν να σχολιάζουν αρνητικά το βιβλίο ενώ εγώ υπερασπιζόμουνα, όχι το βιβλίο, αλλά το δικαίωμα στην ιστορική αλήθεια. Αυτό που κατάλαβα μετά από όλες αυτές τις συζητήσεις είναι ότι οι περισσότεροι έχουν άποψη χωρίς να το έχουν διαβάσει, υιοθετώντας τις απόψεις όλων αυτών των ελληναράδων που βγαίνουν δεξιά και αριστερά διαστρεβλώνοντας τα όσα γράφει το βιβλίο. Μου αναφέρθηκε χαρακτηριστικά το θέμα του παιδομαζώματος. Οι συνάδελφοι επιμένανε ότι το βιβλίο το παρουσιάζει απλά ως μία συνήθεια των Οθωμανών. Η αλήθεια είναι ότι δεν θυμόμουν ακριβώς πως το ανέφερε το βιβλίο. Επιστρέφοντας από την Γερμανία το έψαξα. Ορίστε πως το αναφέρει στην σελίδα 18 “…Η οργάνωση της κοινωνικής ζωής στη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας αναστατώνεται συχνά από τους βενετοτουρκικούς πολέμους, το παιδομάζωμα, τους βίαιους εξισλαμισμούς. Αλλάζει επίσης σύμφωνα με τη στάση των υπαλλήλων του σουλτάνου και των πασάδων…”. Αναφέρεται επίσης και ο ορισμός στο γλωσσάριο της ίδιας σελίδας ως εξής “παιδομάζωμα: στρατολόγηση των παιδιών των χριστιανών από τους Οθωμανούς”. Τα σχόλια νομίζω ότι είναι περιττά. Θα ήθελα να κλείσω αυτό το μικρό σημείωμα με την άποψη ενός από τους σοβαρότερους σύγχρονους έλληνες αρθρογράφους, του Πάσχου Μανδραβέλη που δημοσιεύθηκε στην χθεσινή Καθημερινή.

“O πιο αναγνωρίσιμος πίνακας στις ΗΠΑ είναι «Το πέρασμα του Ουάσιγκτον στον ποταμό Ντελαγουέαρ». Δείχνει τον στρατηγό της αμερικανικής απελευθέρωσης -στημένο ορθό πάνω σε μια βάρκα και έχοντας την αμερικανική σημαία να κυματίζει- να πλέει προς το πεπρωμένο του: την αποφασιστική νίκη επί των Βρετανών στο Τρέντον τα Χριστούγεννα του 1776. Ο πίνακας αυτός είναι στις ΗΠΑ ό, τι είναι για μας το «Κρυφό Σχολειό» του Νικολάου Γύζη. Βρίσκεται αναρτημένος σε κάθε αμερικανική αίθουσα. Όμως, όπως όλες οι ρομαντικές απεικονίσεις του 19ου αιώνα, ο πίνακας του Εμάνουελ Λέουτζ (ζωγραφίστηκε και αυτός μετά 70 χρόνια από το γεγονός) απέχει της πραγματικότητας. Το πέρασμα του ποταμού έγινε νύχτα και υπό θυελλώδη καταιγίδα, που κόστισε τη ζωή σε πολλούς Αμερικανούς πατριώτες.

Το γεγονός όμως ότι ο Ουάσιγκτον δεν έπλευσε καμαρωτός προς τη νίκη, αλλά ήταν κουλουριασμένος σε μια βάρκα και πιθανότατα έτρεμε το φυλλοκάρδι του μην τυχόν σκυλοπνιγεί στον αφρισμένο ποταμό, είναι ιστορικό γεγονός και διδάσκεται στα σχολεία. Ουδείς διανοείται να επιχειρηματολογήσει ότι ο «καμαρωτός Τζορτζ Ουάσιγκτον» ανορθώνει το πατριωτικό φρόνημα των μαθητών, ενώ η ιστορική αλήθεια «απο-αμερικανίζει» τους μαθητές.

Στην Ελλάδα ακούγεται το επιχείρημα ότι επειδή κάποια παιδιά μεγάλωσαν με τον πίνακα του Γύζη πρέπει να συνεχιστεί η διδασκαλία περί «Κρυφού Σχολειού» για να μη διαταραχθεί ο ευαίσθητος ψυχισμός τους.

Μύθους συμβολικούς ή πραγματικούς εμπεριείχαν και εμπεριέχουν όλες οι ιστορίες του κόσμου. Για δύο λόγους. Η ιστορική επιστήμη είναι ζωντανή και νέα ευρήματα προστίθενται στην προηγούμενη γνώση, με αποτέλεσμα να αλλάζουν τα συμπεράσματα. Δεύτερον: ακόμη και τα γνωστά στοιχεία αντιμετωπίζονται υπό νέα οπτική. Δεύτερο παράδειγμα: μέχρι τη δεκαετία του 1950 η αμερικανική προσέγγιση για τη δημιουργία των ΗΠΑ φάνταζε σαν ένας ευγενής αγώνας των πολιτισμένων λευκών ενάντια στους αιμοδιψείς ινδιάνους. Αυτό μάθαιναν στα σχολεία και αυτό απεικονιζόταν στη λαϊκή τους κουλτούρα και παράδοση, μέρος της οποίας ήταν και οι παλιές καουμπόικες ταινίες. Με τον καιρό και την κριτική αυτό άλλαξε. Σήμερα ουδείς διανοείται να διδάξει την «κατάκτηση της Δύσης» με όρους ταινιών του Τζον Γουέιν. Στην Ελλάδα η ιστορία διδάσκεται με όρους «τα εγκλήματα των άλλων» και «τα δικά μας λάθη».

Τρίτο παράδειγμα. Μια από τις βασικές αντιφάσεις της γέννησης του αμερικανικού έθνους είναι η ύπαρξη σκλάβων. Φαντάζει παράδοξο το γεγονός ότι ο συντάκτης του πιο φιλελεύθερου κειμένου στην ανθρώπινη ιστορία, της Διακήρυξης της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας, Τόμας Τζέφερσον ήταν ταυτόχρονα ένας από τους μεγαλύτερους ιδιοκτήτες σκλάβων στη νεογέννητη χώρα. Και όμως! Κανείς δεν κρύβει από τα Αμερικανόπουλα ότι οι άνθρωποι που πολέμησαν για τις παρακάτω λέξεις «θεωρούμε αυταπόδεικτη αλήθεια, ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι και ότι ο Δημιουργός τούς προίκισε με καθορισμένα αναπαλλοτρίωτα Δικαιώματα, ανάμεσα στα οποία είναι η Ζωή, η Ελευθερία και η επιδίωξη της Ευτυχίας», ταυτόχρονα στερούσαν αυτά τα δικαιώματα από άλλους. Αυτή η αντίφαση ερευνάται στα πανεπιστήμια και διδάσκεται στα σχολεία χωρίς να κατηγορείται κάποιος για «προδοσία» ή «αντιαμερικανισμό».

Η συζήτηση για το βιβλίο της Ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού έχει ξεφύγει. Δεν αφορά πιθανά λάθη τα οποία πρέπει να διορθωθούν. Οι ίδιοι οι συντάκτες του και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο το έχουν δηλώσει προ πολλού, ότι αυτή είναι η ενδεδειγμένη διαδικασία που γίνεται με όλα τα βιβλία. Αυτό όμως είναι άλλο πράγμα από τις κραυγές περί «αφελληνισμού» των νέων και περί «σχεδίων των Άγγλων, Γάλλων Πορτογάλων και Αμερικανών για να αλώσουν το εθνικό μας φρόνημα». Τα τελευταία είναι χρήσιμα μόνο για να ανεβάζουν θεαματικότητες οι άρχοντες των τηλεπαραθύρων.”

Υ.Γ. Το συγκεκριμένο άρθρο αλλά και όλη την αρθρογραφία του Πάσχου Μανδραβέλη μπορείτε να την βρείτε στο www.medium.gr